Η μεγάλη οικογένεια Οικονόμου της Έδεσσας (μέρος 18ο)

Τα σχέδια του Ιωάννη Οικονόμου για τους γιούς του

Μετά τον θάνατο του τρίτου και του έκτου παιδιού σε πολύ μικρή ηλικία – του Κωνσταντίνου και της Μαρίας – και την εγκατάσταση της πρωτότοκης Σοφίας στη Μασσαλία, οι γονείς έμειναν στη Τεργέστη με τα τέσσερα τους αγόρια: τον Δημήτρη, τον Λεωνίδα, τον Κωστάκη και τον Γιάγκο. Ο μπαμπάς Ιωάννης είχε στο μυαλό του ένα ξεκάθαρο σχέδιο για το μέλλον του κάθε παιδιού, ένα διαφορετικό ρόλο χρήσιμο για τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Ο Δημήτρης θα τον βοηθούσε στη διεύθυνση των επιχειρήσεων οι οποίες είχαν εξαπλωθεί τόσο που δεν προλάβαινε ο ίδιος. Ο Λεό θα σπούδαζε γεωπονία για να ασχοληθεί με τα μεγάλα κτήματα σε Ρουμανία και Θεσσαλία τα οποία δεν είχε πια καιρό να επισκεφτεί. Ο Κωστάκης θα γινόταν μηχανικός μια και ήταν πολύ καλός στο σχέδιο και στα μαθηματικά. Ένας μηχανικός θα ήταν χρήσιμος για να ασχολείται με τα τεχνικά θέματα των βιομηχανιών. Τον τελευταίο, τον Γιάγκο, τον προόριζε για διπλωμάτη, προφανής ένταξη στα υψηλά στρώματα της αψβουργικής γραφειοκρατίας. Όλα τα είχε προγραμματίσει στο μυαλό του και για την μετά από αυτόν εποχή.

Οι τέσσερις γιοί  Δημήτριος, Λεωνίδας, Κωνσταντίνος και Γιάγκος Οικονόμου. Ο πρώτος επισκέφτηκε την Έδεσσα τον Αύγουστο του 1930

Πράγματι, ο Δημήτρης στάθηκε δίπλα του και ακολούθησε τα βήματα του με μεγάλη επιτυχία. Εξελίχτηκε σε έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες της Τεργέστης.  Ο Λεωνίδας σπούδασε στη Βιέννη γεωπονία αλλά συγχρόνως ασχολήθηκε και με τις επιχειρήσεις στη Τεργέστη αφού τα μεγάλα αγροκτήματα στη Ρουμανία πουλήθηκαν πριν από τον Μεγάλο Πόλεμο και τα τσιφλίκια στη Θεσσαλία απαλλοτριώθηκαν με την κυβέρνηση Βενιζέλου στη τέλη της δεκαετίας του 1910. Ο επιμελής Κωστάκης, όπως θα δούμε, πέρασε με άνεση τα δυο πρώτα χρόνια στο Πολυτεχνείο της Βιέννης. Έπεισε όμως τον πατέρα του να του επιτρέψει να στραφεί στην πραγματική του αγάπη, την ιατρική. Ο Γιάγκος σπούδασε νομικές και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και έδωσε τις προκαταρκτικές εξετάσεις για διπλωμάτης τη περίοδο 1909/10. Πέρασε μάλιστα με λίαν καλώς σπάζοντας για δεύτερη φορά, σαν ελληνορθόδοξος, το κατεστημένο των ρωμαιοκαθολικών διπλωματών στην Αυστρο-Ουγγαρία. Μόνο ένας άλλος ομόθρησκος το είχε πετύχει αυτό, ο Κωνσταντίνος Δούμπας της Βιέννης, γιος του μεγάλου ευεργέτη Νικολάου Δούμπα με καταγωγή από τη Βλάστη Κοζάνης (βλ. William Godsey Jr, Aristocratic Redoubt: The Austro-Hungarian Foreign Office on the Eve of the First World War). Ο Κωνσταντίνος Δούμπας θα μείνει στην ιστορία σαν ο τελευταίος πρέσβης της Αυστρο-Ουγγαρίας στην Ουάσινγκτον πριν την διάλυση της μεγάλης αυτοκρατορίας το 1918.

Το μέλλον των παιδιών του Ιωάννη διαγραφόταν λοιπόν λαμπρό έστω και αν δεν είχαν πάρει όλοι τους δρόμους που αυτός είχε κατά νου. Ο επόμενος σταθμός στη ζωή τους ήταν να κάνουν πετυχημένες γάμους. Ο μόνος που δεν θα κατορθώσει να κάνει οικογένεια είναι ο τελευταίος γιος, ο διπλωμάτης Γιάγκος. Μετά μια πρώτη θητεία στη πρεσβεία της Πετρούπολης, ο Μεγάλος Πόλεμος θα τον βρει στη πρεσβεία του Βερολίνου. Εκεί πήρε την απόφαση να καταταγεί, όπως και τα άλλα αδέλφια του, στον αυστριακό στρατό. Ένα ατύχημα που είχε μικρός κατά την ιππασία τον άφησε κουτσό και αυτό του επέτρεπε να αποφύγει τη στράτευση. Παρουσιαζόμενος στον στρατό θέλησε πιθανόν να ακολουθήσει το παράδειγμα των τριών μεγαλύτερων αδελφών του. Στο στρατό του έδωσαν την ειδικότητα του παρατηρητή πυροβολικού, θέση εξ ορισμού πρώτης γραμμής. Το θανατηφόρο βόλι θα τον βρει στο παρατήριο του, στη κορυφή του λόφου ‘Πριά Φορά’ (Pria Fora – ‘Τρύπια Πέτρα’) της επαρχίας Βιτσέντσα στις 16 Ιουνίου 1916 στη μάχη του Ιζόντσο.

Η τοποθεσία όπου έπεσε νεκρός ο Γιάγκος Οικονόμου στις 16 Ιουνίου 1916, στο λόφο ‘Πριά Φορά’ (Pria Fora – ‘Τρύπια Πέτρα’) βόρεια του Σκίο.

Pria Fora. Ολόϊδιος βράχος βρίσκεται και στα μέρη μας, στο χωριό Νέα Ζωή, συνδεδεμένος και αυτός με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα παντρολογήματα

Στην επιλογή συζύγων ο Ιωάννης είχε μεγάλη πείρα. Γνώριζε καλά τις μεγάλες ελληνικές οικογένειες στην Ευρώπη με τις οποίες άλλωστε είχε ήδη συγγενέψει μέσω του γάμου της Καλλιρόης και του Έκτορα, κόρης και γιου του θανόντος αδελφού του Δημήτρη αλλά και της κόρης του Σοφίας στη Μασσαλία. Η θητεία του στη Βραϊλα του είχε επιτρέψει να γνωρίσει πολλές ελληνικές οικογένειες οι οποίες διέθεταν μεγάλες γεωργικές και δασικές εκτάσεις στη Ρουμανία, ναυτιλιακές εταιρείες μεταφοράς προϊντων σε Δούναβη, Μαύρη θάλασσα και Μεσόγειο καθώς και εμπορικά δίκτυα που απλώνονταν στην ανατολική Μεσόγειο και την δυτική Ευρώπη. Αλλά και η κορυφαία οικονομική του θέση στην Αυστροουγγαρία και ο τίτλος τιμής που του πρόσφερε ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος – Ιωσήφ ο 1ος του άνοιγαν τις πύλες και της αψβουργικής αριστοκρατορίας. Μια τόσο πλεονεκτική θέση είχε αναμφίβολα πολλά πλεονεκτήματα που δεν θα τα άφηνε να πάνε χαμένα.

Οι γάμοι των παιδιών του Ιωάννη Οικονόμου

Οι απόγονοι του Δημητρίου Οικονόμου

Για τον Δημήτρη βρήκε νύφη από την κορυφαία τότε οικογένεια της ελληνικής διασποράς: την Ευγενία (Τζένη) Ράλλη, κόρη του Λουκά Ράλλη (sir Lucas Rallis), 1ου βαρονέτου της Αγγλίας και διευθυντή του οίκου Ralli Brothers (Αφοί Ράλλη) του Λονδίνου. Ο Λουκάς Ράλλης προερχόταν από παλιά χιώτικη οικογένεια. Οι πιο αξιόπιστες πηγές αναφέρουν κάποιον Νικολό Ράλλη που εμπορευόταν το 1450 μεταξύ Χίου και Πέρα της Κωνσταντινούπολης πριν ακόμη από την Άλωση. Άλλοι βρίσκουν τα ίχνη της οικογένειας στον 11ο αιώνα λίγο πριν την πρώτη Σταυροφορία. Το σίγουρο είναι ότι από τον 18ο αιώνα η οικογένεια εμφανίζεται δυναμικά στο αναδυόμενο εμπόριο μεταξύ Μαύρης Θάλασσας και Δυτικής Ευρώπης. Οι Ράλληδες αποτελούν μέρος, ίσως τον συνδετικό ιστό, του περίφημου χιώτικου δικτύου από εμπορικές οικογένειες του νησιού. Ήταν η περίφημη Δωδεκάδα των μεγάλων οικογενειών που συνήθιζαν να παντρεύονται μεταξύ τους.

Η οικογένεια Ράλλη ήταν μέρος της περίφημης Δωδεκάδας της Χίου. ‘Ασκήσω Δικαιοσύνην’ και ‘Βάδιζε την ευθείαν’ ήταν τα δυό ρητά της οικογένειας. Το όναμα Ράλλη αριστερά με λατινικά και δεξιά με ελληνικά στοιχεία.

Είναι κεφάλαιο μεγάλο η γενεαλογία των Ράλληδων και αρκετοί έχουν ασχοληθεί με την εκπληκτική αυτή οικογένεια και τους πάμπολλους απογόνους. Ας πούμε μόνο ότι ο πατέρας του Λουκά, ο Στρατής, ήταν ένα από τα έντεκα παιδιά του Στέφανου Ράλλη και της Λούλας Σεκιάρη. Αυτός και τα τέσσερα αδέλφια του (Ζαννής, Αυγουστής, Παντιάς και Τομαζής) ίδρυσαν την εταιρεία Ralli Bros στο Λονδίνο. Ο Λουκάς παντρεύτηκε την Ευγενία Αργέντη η οποία ήταν κόρη του Λεωνίδα Αργέντη και της Ιουλίας Ράλλη, ήταν δηλαδή μακρινά ξαδέλφια. Απέκτησαν μαζί πέντε παιδιά.

Το ζεύγος Λουκά και Ευγενίας Ράλλη

Το πιστοποιητικό γάμου του Λουκά Ράλλη με την Ευγενία Αργέντη, γάμου που έγινε στη Μασσαλία στις 4 Δεκεμβρίου 1873. Η Ευγενία, γεννημένη στο Παρίσι το 1854, είναι κόρη του Λεωνίδα Αργέντη και της Ιουλίας Ραλλη. Ο Λουκάς, γεννημένος στο Λονδίνο το 1846, είναι γιος του Στρατή Ράλλη και της Μαίρης Μαυρογορδάτου.

Η Τζένη (Ευγενία), το τέταρτο παιδί τους, παντρεύτηκε στις 21 Ιανουαρίου 1905, στον ορθόδοξο καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας στο Bayswater του Λονδίνου, τον βαρώνο Δημήτριο Οικονόμου. Ο ναός αυτός ήταν σχεδόν οικογενειακός για τους Ράλληδες αφού ο πατέρας του Λουκά, ο Στρατής, είχε θέσει τον θεμέλιο λίθο το 1878 και είχε συνεισφέρει σημαντικά ποσά, μαζί με άλλες οικογένειες της λονδρέζικης διασποράς, για την ανοικοδόμηση του.

Η Τζένη Ράλλη (Jenny Ralli) την εποχή του γάμου της

Ο καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας στο Bayswater του Λονδίνου που ανεγέρθηκε με σημαντική συμβολή της οικογένειας Ράλλη. Στο ναό αυτό παντρεύτηκε ο βαρώνος Δημήτριος Οικονόμου την Τζένη Ράλλη στις 21 Ιανουαρίου 1905.

—————————————————-

Στο αποκορύφωμα της δύναμης τους οι αδελφοί Ράλλη είχαν περί τους 40.000 εργαζόμενους σε επιχειρήσεις που εκτείνονταν στις πέντε ηπείρους. Ο Παντιάς (ο εγκέφαλος της οικογένειας και αποκαλούμενος Ζεύς) θα αναλάβει το Λονδίνο, ο Ζαννής την Οδησσό, ο Στρατής το Μάντσεστερ και Λίβερπουλ, ο Τομαζής την Κωνσταντινούπολη και Τραπεζούντα, ο Αυγουστής την Μασσαλία. Δεν ήταν όμως μόνο αυτοί. Υπολογίζεται ότι μεταξύ του 1830 και του 1860 υπήρχαν 66 μέλη της ευρύτερης οικογένειας με μικρότερο ή μεγαλύτερο ρόλο στις επιχειρήσεις. Συγγενικές οικογένειες όπως του Σκυλίτση, του Βλαστού και του Αργέντη λαμβάνουν επίσης μέρος. Οι εταιρείες τους έχουν παρουσία σε Μασσαλία, Λιβόρνο, Κωνσταντινούπολη, Τραπεζούντα, Τεργέστη, Λονδίνο, Μάντσεστερ, Λίβερπουλ, Παρίσι, Σμύρνη, Βιέννη, Οδησσό, Νέα Υόρκη, Νέα Ορλεάνη, Αλεξάνδρεια, Ταμπρίζ, Καλκούτα, Βομβάη, Καράτσι, Αδελαΐδα και Οσάκα. Μοναδική τότε εταιρεία πέντε ηπείρων, προάγγελος των σύγχρονων παγκόσμιων κολοσσών. Τα κέρδη από τα ρωσικά σιτηρά ήταν τεράστια. Εξ ίσου μεγάλα ήταν και τα κέρδη από το αμερικάνικο βαμβάκι. Εμπορεύονταν επίσης μετάξι, όπιο και φρούτα που αποτελούσαν το αντίβαρο όταν οι αγορές των σιτηρών δεν πήγαιναν καλά. Δεν αποκλείεται ο γάμος του Δημήτρη με την Τζένη Ράλλη να άνοιξε τις πόρτες για την απόκτηση του εργοστασίου γιούτας των Οικονόμου στη Καλκούτα. Οι Ράλληδες είχαν σχεδόν το μονοπώλιο του προϊόντος αυτού στη Μεγάλη Βρετανία. Τι έχει μείνει από την τεράστια αυτή εταιρεία; Στην Ινδία υπάρχει ακόμη η εταιρεία Ράλλη (Rallis India Limited), ιδιαίτερα δυνατή στη προστασία της αγροτικής παραγωγής με τέσσερα αργοστάσια. Το 2010 ο όμιλος επιχειρήσεων Tata αγόρασε την πλειοψηφία των μετοχών της ινδικής εταιρείας.

Διαφημιστικές αφίσες της εταιρείας Αφών Ράλλη στην Ινδία.

Το τραπεζικό σκέλος της Ralli Bros αγοράστηκε το 1961 από τον sir Isaac Wolfson σε πολύ υψηλή τιμή για να καταλήξει στην Israel Discount Bank η οποία εθνικοποιήθηκε αργότερα από την κυβέρνηση του Ισραήλ. Η Ελβετική τράπεζα (private bank) των Ralli Bros  πωλήθηκε στην  Security Pacific Bank of California και με τα έσοδα δημιουργήθηκαν πέντε Μουσεία Ράλλη εκ των οποίων ένα στην Ευρώπη, στη Marbella της Ισπανίας.

Το Μουσείο Ράλλη στη Marbella

Τέλος το τμήμα εμπορίου αγροτικών προϊόντων πωλήθηκε στον κολοσσό Cargill της Μιννεάπολης και από το 2002 είναι πλέον γνωστό σαν Cargill Cotton.

—————————————————-

Ο Δημήτρης και η Τζένη απέκτησαν τρία παιδιά, τον Ιωάννη – Δημήτριο (Τζάκ) το 1906, την Ελένη – Ιουλία (Έλλη) το 1908 και την Μαρία – Νόρα το 1912. Ο Τζακ, ο αγαπημένος εγγονός του παππού Ιωάννη, θα προσβληθεί ανέλπιστα το Φθινόπωρο του 1930 από πνευμονία οξείας μορφής ενώ σπούδαζε στη Ρώμη. Θα πεθάνει στο νοσοκομείο του Ούρμπινο (Urbino), πόλης μεταξύ Ρώμης και Τεργέστης.

Ο Ιωάννης (Jack), η Ελένη (Ellie) και η Νόρα σε μικρή ηλικία.

Η τριτότοκη Νόρα θα μείνει ανύπαντρη και θα περάσει όλη της τη ζωή στη Τεργέστη. Θα φροντίσει στα γηρατειά τη μάννα της στο Palazzo Economo.  Η δευτερότοκη Ελένη θα παντρευτεί το Σάββατο 15 Οκτωβρίου 1932 τον Γιόζεφ φον Τράουτμανστορφ- Βάινσμπεργκ (Josef von und zu Trauttmansdorff-Weinsberg) καταγόμενο από παλιά αριστοκρατική οικογένεια. Ο γάμος θα γίνει στον καθεδρικό ναό San Giusto της Τεργέστης .

Ο Δημήτριος Οικονόμου οδηγεί την κόρη του στον καθεδρικό ναό για τον γάμο βγαίνοντας από το αρχοντικό τους Palazzo Economo. Ακουλουθεί η πριγκίπισσα Λόρε Μαρί Σόνμπουργκ – Χάρτενστειν, μια απο τις παρανύμφους.

Η άφιξη της νύφης στην εκκλησία με τον πατέρα της (αρχείο Ζαφειροπούλου – Μαρίνας Λαφόν)

Ο καθεδρικός ναός San Giusto όπου έγινε ο γάμος

Η έξοδος των νεονύμφων από την εκκλησία (αρχείο Ζαφειροπούλου – Μαρίνας Λαφόν)

Άλλη φωτογραφία της εξόδου από την εκκλησία με όλες τις παρανύμφους. Ξεχωρίζουμε από αριστερά προς τα δεξιά την ανηψιά της νύφης Λόρι Σόνμπουργκ-Ηάρτενσταϊν, την αδελφή της νύφης Νόρα Οικονόμου και πιο μπροστά τις κόρες του Λεωνίδα Οικονόμου Κριστιάνα, Καρολίνα και Γκαμπριέλα.

Ο Γιόζεφ και η Ελένη θα εγκατασταθούν στον πύργο Πότενμπρουν (Schloss Pottenbrunn) ιδιοκτησίας των Τράουτμανστορφ κοντά στο Ζανκτ Πέλτεν (St Pölten), τη σημερινή πρωτεύουσα της Κάτω Αυστρίας. Θα αποκτήσουν τρία παιδιά: τη Μόνικα – Ευγενία (1933), τον Ιωάννη – Δημήτριο (1934) και την Ελεονόρα – Μαρία (1938).

Ο οικογενειακός πύργος Πότενμπρουν όπου έζησε η οικογένεια Τράουτμανστορφ

Η εγγονή τους Γκαμπριέλα Έρτ (Gabrielle Erd), κόρη του Ιωάννη, είχε την καλοσύνη να μοιραστεί μαζί μας μερικές οικογενειακές πληροφορίες : “Ο παππους Γιόζεφ είχε γεννηθεί το 1894 στο Φρίνταου και είχε σπουδάσει γεωπονία. Διαχειριζόταν αρκετά αγροκτήματα και ήταν γνωστός για την γοητεία και το πνεύμα του. Το 1932, στα 38 του χρόνια συναντά την μελλοντική γυναίκα του, την Ελένη Οικονόμου, που ήταν 14 χρόνια νεώτερη του. Παντρεύτηκαν στη Τεργέστη. Η Ελένη είχε μια αξιοζήλευτη προίκα την οποία χρησιμοποίησε ο Γιόζεφ για να αποσβέσει το χρέος του αδελφού του Φερδινάνδου από τον Πύργο Πότενμπρουν. Έτσι ο Πύργος περιήλθε στην ιδιοκτησία του και όταν πέθανε ο αδελφός του στη νεαρή ηλικία των 40 ετών ανέλαβε και την κηδεμονία των τεσσάρων παιδιών του…. Η γιαγιά Ελένη Οικονόμου είχε γεννηθεί στη Τεργέστη το 1908. Ο πατέρας της Δημήτρης Οικονόμου ήταν επιχειρηματίας, διαχειριζόταν τα οικογενειακά ακίνητα και ήλεγχε αρκετές εταιρείες συμμετέχοντας σε πολλά Διοικητικά Συμβούλια. Ζούσαν σε ένα παλάτι κοντά στο λιμάνι της Τεργέστης. Ήταν πολυτάλαντη, ζωγράφιζε ωραία και της άρεσε το τραγούδι. Τα πρώτα χρόνια του γάμου τους η Ελένη υπέφερε από τις επιφανειακές συζητήσεις της αυστριακής αριστοκρατίας και της έλειπαν οι μορφωμένοι γονείς της. Ήταν αθλητική και αγαπούσε την ιππασία. Σαν εργοδότες ήταν αξιαγάπητοι και κοινωνικοί. Αν κάποιος από το προσωπικό αρρώσταινε του παρείχαν την καλύτερη ιατρική περίθαλψη. Αν πήγαινε στο νοσοκομείο, τον επισκέπτονταν καθημερινά. Πριν από τα Χριστούγεννα η Ελένη έφερνε από την Τεργέστη πορτοκάλια και σοκολάτες για τα παιδιά των εργαζομένων και αληθινό καφέ για τους υπόλοιπους, πράγμα δυσεύρετο τότε στην Αυστρία”.

Γιόζεφ και Ελένη (από την συλλογή της Γκαμπριέλας Έρτ την οποία και ευχαριστώ).

Η ζωή του Γιόζεφ και της Ελένης θα σταματήσει ξαφνικά κάτω από τραγικές συνθήκες. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος πλησίαζε στη λήξη του τον Απρίλιο του 1945. Ο Γιόζεφ και η Ελένη είχαν σχηματίσει με τον υπαρχηγό της τοπικής αστυνομίας Όττο Κιρχλ (Οττο Kirchl) μια αντιστασιακή αντιναζιστική οργάνωση που έμεινε στην ιστορία με το όνομα Kirchl-Trauttmansdorff.

Ας ακούσουμε όμως τον Ιωάννη Τράουτμανστορφ να μας εξιστορεί τα γεγονότα όπως τα έζησε μικρός: “Η ζωή στη διάρκεια του πολέμου γινόταν όλο και πιο δύσκολη. Τα άλογα και τα οχήματα είχαν επιταχθεί, οι σοδειές δίνονταν υποχρεωτικά στις αρχές χωρίς πληρωμή και η τροφή διανέμονταν με το δελτίο. Το καλοκαίρι του 1943 οι γονείς μου γνώρισαν το ζεύγος Κιρχλ (Kirchl). Ο Κιρχλ, αναπληρωτής αστυνομικός διευθυντής του Ζανκτ Πέλτεν, ήταν παντρεμένος με μια Ελένη, από την Τεργέστη όπως και η μητέρα μου, και ίσως αυτό να ήταν η αιτία της γνωριμίας τους. Ο αστυνόμος Κιρχλ ήταν επικεφαλής μιας αντιναζιστικής ομάδας. Στόχος της ήταν η παράδοση της περιοχής του St. Pölten στους Ρώσους χωρίς πόλεμο και αιματοχυσία, χωρίς να καταστραφούν τα εργοστάσια και οι γέφυρες του ποταμού Τράϊζεν που διασχίζουν την πόλη και την περιοχή. Η ομάδα περιελάμβανε τους γονείς μου, αρκετούς αστυνομικούς, εργάτες εργοστασίων και γεωργούς. Η ηγετική ομάδα με τους Κιρχλ έρχονταν συχνά στον πύργο Πότενμπρουν για συσκέψεις. Οι συναντήσεις αυτές παρουσιάζονταν σαν ‘βραδιές χαρτοπαιξίας’ και ο πατέρας μου είχε αποκτήσει την φήμη ενός ‘καλού’ παίκτη του μπρίτζ. Η μητέρα μου συμμετείχε επίσης στις βραδιές αυτές και με εξέπληττε το γεγονός ότι ‘έπαιζαν χαρτιά’ τόσες ώρες. Έτσι εγώ αναγκαζόμουν να παίξω με τον ξάδελφο Πέτερ που είχε την ίδια ηλικία με μένα και με τον οποίο δεν τα πήγαινα πολύ καλά”.

Ο Ιωάννης θυμάται καλά τη μέρα της σύλληψης των γονιών του: “Δεν χωρά καμιά αμφιβολία ότι η ομάδα ήταν υπό παρακολούθηση από καιρό. Τον Κιρχλ τον είχαν επιπλήξει σαν πολιτικά αναξιόπιστο το 1940 και τον παρακολουθούσαν. Αφού ερχόταν συχνά στον πύργο να ‘παίξει χαρτιά’ άρχισαν να παρακολουθούν και τους γονείς μου. Στη διάρκεια του 1944 το γραφείο εργασίας μας επέβαλε σαν οικιακή βοηθό μια κυρία Γκρέτε, Γερμανίδα του Ράϊχ. Αισθάνομαι ακόμη την κρυάδα που ένιωθα με την παρουσία της. Μόλις και μετά βίας έκρυβε το μίσος για την οικογένεια μου. Το γεγονός ότι εξαφανίστηκαν, η ίδια και τα πράγματα της, αμέσως μετά τη σύλληψη του μπαμπά και ότι δεν την ξαναείδαμε από τότε αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι ήταν πληροφοριοδότης. Εκείνη την εποχή η Γκεστάπο έμαθε το σύνθημα και το παρασύνθημα της οργάνωσης από μια άτυχη συγκυρία. Τα μέλη της οργάνωσης αναγνωρίζονταν μεταξύ τους με το σύνθημα ‘Άνοιξη’ και το παρασύνθημα ‘Φθινόπωρο’. Η Γκεστάπο έστειλε ένα πράκτορα με πολιτικά στον πατέρα μου. Συναντήθηκαν στην αυλή του πύργου και ο γκεσταπίτης τον χαιρέτισε με την φράση “Έρχομαι εκ μέρους της κυρίας Άνοιξης”. Ο πατέρας μου του ανταπάντησε “Α, νόμιζα ότι ερχόσασταν εκ μέρους του κυρίου Φθινοπώρου”. Ο πατέρας μου έτσι αποκαλύφτηκε.

Αμέσως άρχισε μια κοινή επιχείρηση της Γκεστάπο και των SS συλλαμβάνοντας μέλη της οργάνωσης στα σπίτια τους και στους χώρους εργασίας. Ήταν 11 Απριλίου και τρώγαμε στη τραπεζαρία: οι γονείς μου, τα παιδιά και η γιαγιά. Ο υπηρέτης μπήκε και ανακοίνωσε ότι δυο κύριοι ήθελαν να μιλήσουν στον μπαμπά. Ο πατέρας μου σηκώθηκε και βγήκε έξω. Δεν τον είδαμε από τότε. Μετά στρατιώτες μπήκαν στη τραπεζαρία και μας είπαν να πάμε στο δωμάτιο δίπλα στη Βιβλιοθήκη. Σε λίγο όλοι όσοι βρίσκονταν στο νησάκι του πύργου μεταφέρθηκαν σ’ αυτό το δωμάτιο. Ήταν ο σερβιτόρος, ο μάγειρας, η γκουβερνάντα, ο κηπουρός και ο οδηγός με τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Δυο στρατιώτες φύλαγαν τις δυο πόρτες με πολυβόλα. Στο μεταξύ ψάχνανε σε όλο το σπίτι και σε λίγο ο επικεφαλής των SS ήρθε μπροστά στη μητέρα μου και ούρλιαξε: ‘ο άνδρας σας έχει όπλο’. Η μητέρα μου παρέμεινε καθιστή και απάντησε με απόλυτη ηρεμία: ‘ίσως αλλά εγώ δεν το γνώριζα. Ο σύζυγος μου δεν μου μιλούσε ποτέ γι αυτά’. Μετά η μητέρα μου βγήκε με τον επικεφαλής έξω στον διάδρομο και όταν ξαναμπήκε τα SS αποχώρησαν. Τότε μας είπε ότι ο μπαμπάς είχε συλληφθεί και ότι θα του πήγαινε την άλλη μέρα αλλαξιές κλπ. Την επομένη το πρωί η μαμά μας αποχαιρέτισε. Τίποτε δεν προμήνυε ότι θα ήταν ο τελευταίος αποχαιρετισμός. Έφυγε με το ποδήλατο – τα μέσα μεταφοράς είχαν πάψει να λειτουργούν – με ένα σακίδιο στη πλάτη για την φυλακή που ήταν επτά μίλια πιο μακριά. Εάν ήξερε ή αν υποψιαζόταν ότι θα την κρατούσαν ήταν ένα ερώτημα που πάντα με απασχολούσε”.

Η οργάνωση φαίνεται ότι ήταν αρκετά μεγάλη έχοντας περίπου 400 μέλη η πλειονότητα των οποίων ήταν αγρότες και εργάτες της εκεί χημικής βιομηχανίας Γκλάντστοφ (Glanzstoff). Μέλη της ήταν άτομα από όλο το ιδεολογικό φάσμα της Αυστρίας εκτός φυσικά από τους φιλοναζιστές. Οι μυστικές συσκέψεις της ηγεσίας γίνονταν στον πύργο του Γιόζεφ και της Ελένης. Στόχος της οργάνωσης ήταν η αιχμαλωσία της Γκεστάπο που ήλεγχε την πόλη και η παράδοση της στον Κόκκινο Στρατό που πλησίαζε στην Αυστρία.  Τα 13 ηγετικά στελέχη της οργάνωσης, μεταξύ των οποίων και ο Γιόζεφ με την Ελένη, συνελήφθησαν στις 11 Απριλίου. Ακολούθησαν απάνθρωπα βασανιστήρια για την αποκάλυψη των μελών της οργάνωσης χωρίς όμως αποτέλεσμα. Στη διάρκεια των βασανιστηρίων έσπασαν τα δυο χέρια του Κιρχλ και τα δάκτυλα των περισσοτέρων. Ένας κατόρθωσε και κρεμάστηκε κατά την διάρκεια της κράτησης για να αποφύγει τα βασανιστήρια. Στις 13 Απριλίου σε μια παρωδία δίκης καταδικάστηκαν όλοι σε θάνατο και εκτελέστηκαν την ίδια μέρα από μια διμοιρία SS. Τα πτώματα τους πετάχτηκαν σε ένα μεγάλο λάκκο. Ειρωνεία της μοίρας, την επομένη της εκτέλεσης έμπαινε ο Κόκκινος Στρατός στο Ζανκτ Πέλτεν, λίγες μόνο ώρες μετά την αποχώρηση των ναζιστικών στρατευμάτων!

Στο σημείο όπου τουφεκίστηκαν τα ηγετικά στελέχη υπάρχει η παρακάτω αναμνηστική πλάκα. Στις δυο προτελευταίες σειρές είναι τα ονόματα της Ελένης και του Γιόζεφ.

Ένα μνημείο θυμίζει σήμερα την θυσία των ηγετών της αντιναζιστικής οργάνωσης Kirchl-Trauttmansdorff.

Η αναγγελία του θανάτου του Γιόζεφ Τράουτμανσντορφ και της Ελένης Τράουτμανσντορφ – Οικονόμου (από την προσωπική συλλογή του γιου τους Ιωάννη Τράουτμανστορφ τον οποίο και ευχαριστώ).

Ο παππούς Δημήτρης και η γιαγιά Τζένη θα πάρουν τα τρία ορφανά – Μόνικα, Ιωάννη και Ελεονόρα – στη Τεργέστη. Η Ελεονόρα, το μικρότερο από τα τρία ορφανά, θυμάται ότι στο Παλάτι Οικονόμου της Τεργέστης τα φρόντισε η νεότατη θεία τους Νόρα Οικονόμου. Η Νόρα ήταν τότε 33 χρονών. Εκεί θα τελειώσουν το δημοτικό σχολείο και μετά θα πάνε εσωτερικοί σε γυμνάσιο στην Αυστρία. Ο δευτερότοκος Ιωάννης θα συνεχίσει το 1948 στο γυμνάσιο Ιησουϊτών Stella Matutina στο Feldkirch και αργότερα στο Σάλτσμπουργκ. Θα ξορκίσουν τον άδικο θάνατο των γονιών τους κάνοντας, όπως θα δούμε, μεγάλες οικογένειες και αποκτώντας πολλούς απογόνους. Και τα τρία αδέλφια είναι εν ζωή σήμερα και χαίρονται τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Η θεία τους Νόρα Οικονόμου θα είναι η τελευταία ένοικος του παλατιού στη Τεργέστη. Ο πατέρας της Δημήτρης θα πεθάνει το 1951. Η Νόρα θα αφοσιωθεί μετά στη μητέρα της Τζένη η οποία θα αφήσει την τελευταία της πνοή το 1959. Το νήμα της δικής της ζωής θα κοπεί στις 4 Απριλίου 1966 σε ηλικία μόλις 54 ετών.

Η ευγενική μορφή της Νόρας Οικονόμου η οποία φρόντισε τα τρία ανηψάκια της, Μόνικα, Ιωάννη και Ελεονόρα στη Τεργέστη. Αυτή ήταν και η τελυταία ένοικος του περίφημου Palazzo Economo (από την προσωπική συλλογή της Ελεονόρας Τράουτμανστορφ – Κίνσκυ την οποία και ευχαριστώ).

Επόμενο….